Bizans Diplomasisi: Altın ve İpek ile Savaşmak
Tarih kitapları genellikle Bizans'ı entrikalarla dolu, yozlaşmış ve sürekli gerileyen bir yapı olarak resmeder. "Bizans oyunu" deyimi bile dilimize bu algıyla yerleşmiştir. Ancak 4. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar, tam 1100 yıl boyunca, sürekli saldırı altında olan bir imparatorluğun sadece şans eseri hayatta kaldığını düşünmek büyük bir saflıktır.
Bizans'ın gerçek silahı, surları veya ordusu değil, "Bürosu"ydu. Onlar, kılıçtan çok kaleme, kandan çok mürekkep ve altına güvendiler.
Yumuşak Güç (Soft Power): Din ve Kültür
Bizanslılar, düşmanlarını savaş meydanında yenmek yerine, onları kültürel ve ekonomik olarak kendilerine bağlamayı, yani "Bizanslılaştırmayı" tercih ederlerdi.
Bunun en büyük aracı dindi. Hristiyanlığın yayılması (Misyonerlik), Bizans dış politikasının en önemli parçasıydı. Kiril ve Metodius kardeşleri Slav halklarına göndererek, onlara sadece dini değil, alfabeyi de (Kiril alfabesi) verdiler. Slavları Ortodoks yaparak, onları Konstantinopolis'in ruhani yörüngesine soktular. Artık o barbar kavimler, imparatorluğun düşmanı değil, manevi evlatlarıydı.
Düşmanı Düşmana Kırdırmak
İmparatorluğun coğrafi konumu bir kabustu. Doğuda Persler (sonra Araplar ve Türkler), batıda Normanlar ve Franklar, kuzeyde Bulgarlar ve Ruslar... Bizans'ın stratejisi basitti: Asla tek başına savaşma.
Bir düşman saldırdığında, Bizans hemen o düşmanın arkasındaki başka bir kavmi kışkırtırdı. Peçenekleri Ruslara karşı, Kumanları Peçeneklere karşı kullandılar. Altın, unvanlar ve ipek kumaşlar, ordulardan daha etkiliydi. Hazineden çıkan bir sandık altın, binlerce askerin hayatını kurtarabilirdi ve Bizanslılar cimri değildi.
Tören ve İhtişam: Psikolojik Harp
Yabancı elçiler Konstantinopolis'e geldiklerinde, Magnaura Sarayı'nda mekanik kuşların öttüğü, metal aslanların kükrediği ve imparatorun tahtının hidrolik bir sistemle havaya yükseldiği bir şovla karşılaşırlardı. Elçi yere kapanır, başını kaldırdığında imparatoru tavanın yakınında, farklı kıyafetler içinde görürdü.
Bu, basit bir gösteriş değildi; "Bizimle savaşamazsınız, biz başka bir seviyedeyiz, biz Tanrı'nın yeryüzündeki gölgesiyiz" mesajıydı. Psikolojik harp, sarayın kapısında başlardı. Elçiler ülkelerine döndüklerinde, gördükleri zenginlik ve güç karşısında dilleri tutulurdu.
İstihbarat Ağı: Scrinium Barbarorum
Bizans'ın "Scrinium Barbarorum" (Barbarlar Bürosu) adında, modern dışişleri bakanlığı ve istihbarat teşkilatı karışımı bir kurumu vardı. Komşu devletlerin iç işleri, liderlerin zayıf yönleri, kimin kiminle kavgalı olduğu burada takip edilirdi.
Bir kralın kardeşi tahtta hak iddia ediyorsa, Bizans onu hemen Konstantinopolis'te "misafir" ederdi. Kral sorun çıkarırsa, "Kardeşini serbest bırakırız, tahtını kaybedersin" tehdidi masadaydı. Bilgi, Bizans için en değerli emtiaydı.
Sonuç
Bizans diplomasisi, hayatta kalma sanatının zirvesidir. Kaynakları sınırlı olan bir devletin, zekasını, kültürünü ve servetini kullanarak nasıl yüzyıllarca süper güç olarak kaldığının dersidir. Bugün "Bizans oyunu" dediğimiz şey, aslında yüksek stratejidir. Onlar, savaşın sadece kılıçla yapılmadığını, zihinlerde kazanıldığını çok iyi biliyorlardı.